Ημερολόγιο συνόρων: Ένας περιττός λαός στην Ευρώπη, Του Γκαζµέντ Καπλάνι

TVXS
Υπάρχει ένας λαός που περισσεύει, και πάλι, αυτές τις ημέρες στην Ευρώπη: οι Ρομά. Αυτούς που περιφρονητικά αποκαλούμε «γύφτους». Ο Σαρκοζί τους απελαύνει κακήν κακώς από τη Γαλλία. Κατεδαφίζει τους καταυλισμούς και τους στέλνει πίσω στις χώρες τους, στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, όπου είναι, έτσι κι αλλιώς, ανεπιθύμητοι. Οπως λέει και το τραγούδι:
«Δεν έχω τόπο, δεν έχω ελπίδα/ δεν θα με χάσει καμιά πατρίδα»...

Του Γκαζµέντ Καπλάνι από Τα Νέα, 21.8.2010

Οι Ρομά είναι ένας λαός που κουβαλά στην πλάτη του όλα τα συστατικά της λαϊκής φαντασίωσης του φόβου: φτώχεια, έλλειψη μόνιμης στέγης, χωρίς πατρίδα, μυστηριώδης καταγωγή, εγκληματικότητα. Κουβαλά, επίσης, τα ρομαντικά μας στερεότυπα- αυτό που θα θέλαμε να ήμασταν, εμείς οι μηγύφτοι, στην εξωτική μας εκδοχή: ο γύφτος ως «παιδί του ανέμου», ως ελεύθερος κι ωραίος, ως αναρχικός που χορεύει στο φως του φεγγαριού, που κοιμάται κάτω από τα άστρα του ουρανού και ζει για τη στιγμή χωρίς να νοιάζεται για το αύριο. Προπαντός, οι Ρομά κουβαλούν την πιο βαριά ευρωπαϊκή κληρονομιά του εικοστού αιώνα, εκείνη του ναζιστικού Ολοκαυτώματος. Περισσότεροι από 500.000 Τσιγγάνοι δολοφονήθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αλλά αυτή είναι μια ιστορία την οποία σπάνια θυμόμαστε. Οι Ρομά δεν έχουν θέση στις βαρυσήμαντες επετείους. Στις δίκες των ναζί δεν νοιάστηκε κανείς να καλέσει ως μάρτυρα ούτε έναν Τσιγγάνο. Ευτυχώς που υπάρχουν τα ιστορικά ντοκουμέντα για να μας θυμίσουν ότι οι ναζί έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στο λεγόμενο «νομαδικό πρόβλημα των Τσιγγάνων». Στο Αουσβιτς υπήρχε ειδικό τμήμα γι΄ αυτούς: το Ζigeunerlager.

Οι Τσιγγάνοι δεν πέθαναν μόνο στο Αουσβιτς. Δολοφονήθηκαν κατά χιλιάδες και στο Νταχάου, στο Μαουτχάουζεν, στο Λάχενμπακ, στο Μάζντανεκ. Το σήμα κατατεθέν των Τσιγγάνων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν ένα αναποδογυρισμένο τρίγωνο με το γράμμα Ζ στο κέντρο. Οι ναζί, στην επίμονη αναζήτησή τους για τη φυλετική τελειότητα, εντόπισαν στα γονίδια των Τσιγγάνων το wandertrieb: το ένστικτο του νομαδισμού. Ο Τσιγγάνος, σύμφωνα με τη ναζιστική θεωρία, γεννιέται με τη ροπή για κλοπή, απάτη, έγκλημα και περιπλάνηση. Δεν μπορείς να τον διορθώσεις και να τον εντάξεις. Η καλύτερη λύση είναι η εξαφάνισή του. Ηταν εκείνη την εποχή που ένας παπάς, ο Μartin Νiemoeller, συμπύκνωσε την τραγική εμπειρία σε αυτούς τους στοίχους: «στην αρχή απέλασαν τους Τσιγγάνους και εσύ δεν μίλησες/ μετά απέλασαν τους Εβραίους, τους συνδικαλιστές, εσύ πάλι δεν μίλησες/ στο τέλος ήρθαν να πάρουν εσένα. Δεν είχε μείνει όμως κανείς να διαμαρτυρηθεί»...

Αυτές τις ημέρες στη Γαλλία η κυβέρνηση του Σαρκοζί αποφάσισε να απελάσει μαζικά τους Ρομά. Δεν τους θεωρεί ευρωπαίους πολίτες. Στην πραγματικότητα δεν τους θεωρεί ούτε ευρωπαίους ούτε πολίτες. Τους θεωρεί απλά παρείσακτους και υποψήφιους εγκληματίες. Ο Σαρκοζί προσφέρει στους ζαλισμένους πολίτες, από την οικονομική κρίση και την ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση, εύκολους αποδιοπομπαίους τράγους. Ελπίζει με αυτόν τον τρόπο να σταματήσει την κατρακύλα που έχει πάρει η δημοτικότητά του. Η μέθοδος είναι δοκιμασμένη: προσφέρεις στον λαό αποδιοπομπαίους τράγους και εισπράττεις καλύτερα αποτελέσματα στις δημοσκοπήσεις. Ειδικά σε μια εποχή κατά την οποία οι πολιτικοί αδυνατούν να προσφέρουν οτιδήποτε άλλο στους πολίτες...

Σε κάθε περίπτωση, η «γαλλική υπόθεση» των Ρομά φέρνει ξανά στο προσκήνιο την ευρωπαϊκή διάσταση του θέματος. Την ευρωπαϊκή διάσταση αυτών των πολιτών της Ευρώπης που δεν θεωρούνται ακόμα πολίτες της. Δεν θεωρούνται καν πολίτες των χωρών καταγωγής τους. «Αυτήν την εποχή βρισκόμαστε σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης», ακούς να σου λένε δεξιά και αριστερά. Ετσι είναι. Αλλά οι συνθήκες έκτακτης ανάγκης δεν έχουν να κάνουν μόνο με την ασφάλεια. Υπάρχει έκτακτη ανάγκη προστασίας στην Ευρώπη των δικαιωμάτων των ανθρώπων και των μειονοτήτων. Υπάρχει έκτατη ανάγκη να ξανασκεφτεί η Ευρώπη τι σημαίνει ένταξη ανέστιων και σχέσεις ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη, μέλη πια της ίδιας ευρωπαϊκής οικογένειας. Εάν αυτό δεν συμβεί, εάν οι ευρωπαίοι ηγέτες επιλέξουν τη σιωπή, τότε είναι ορατός ο κίνδυνος να δούμε πολύ γρήγορα να φυτρώνουν παντού στην Ευρώπη «επιτροπές εθνοφυλάκων», εγγυητές της εθνικής και φυλετικής καθαρότητας, αδυσώπητες εθνοτικές συγκρούσεις, πογκρόμ, γκέτο, αδιαπέραστα σύνορα. Οχι πια ανάμεσα σε κράτη, αλλά ανάμεσα σε γειτονιές της ίδιας πόλης.

Στην περίπτωση των Ρομά πρέπει κανείς να δει όλες τις όψεις της πραγματικότητας. Να ακούσουμε, προπαντός, τους εκπροσώπους των ίδιων των Ρομά που εδώ και χρόνια καταγγέλλουν τον συστηματικό διωγμό τους από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Η Ρουμανία, ιδιαίτερα, κατηγορείται ότι έχει θέσει σε εφαρμογή μια πολιτική συστηματικής απέλασης των Ρομά. Ειδικά από το 2007, αφ΄ ότου έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ήταν τότε ακριβώς που ο ιταλός υπουργός Εσωτερικών, Τζουλιάνο Αμάτο, είχε μιλήσει για αναγκαστική έξοδο των Ρομά από τη Ρουμανία. Τα λόγια του είχαν εισπράξει την απόλυτη αδιαφορία). Οπως καταγγέλλουν οι εκπρόσωποί τους, οι Ρομά στη Ρουμανία διώχνονται από τις δουλειές, από τα σπίτια, από τα σχολεία. Σε αυτές τις συνθήκες, προτιμούν τις χωματερές της Ιταλίας και της Γαλλίας παρά τις πόλεις της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας ή της Σλοβακίας. Δεν είναι τα φώτα των δυτικών πόλεων που έλκουν τους Ρομά. Δεν είναι η έμφυτη τάση τους για νομαδισμό. Δεν είναι καν η φτώχεια η κύρια αιτία που τους διώχνει από τις πατρίδες τους. Είναι, πάνω απ΄ όλα, η ξενοφοβία και ο ρατσισμός. Τώρα αντιμετωπίζουν ξενοφοβία και ρατσισμό και αλλού. Κανείς δεν τους θέλει. Οι Ρομά αποτελούν, και πάλι, έναν περιττό λαό στην Ευρώπη. Οι ναζί μιλούσαν για «περιττές υπάρξεις». Παρατραβηγμένος μάλλον ο συλλογισμός, αλλά κάπως αναπόφευκτος. Και σφόδρα θλιβερός...

Οι Βρυξέλλες «υπενθύμισαν» τις προάλλες στο Παρίσι ότι οι Ρομά είναι ευρωπαίοι πολίτες. Πρέπει να υπενθυμίσουν, όμως, επειγόντως στο Βουκουρέστι και τη Σόφια ότι επιβάλλεται να σταματήσουν οι διωγμοί και οι διακρίσεις εις βάρος των Ρομά πολιτών τους. Αλλιώς, μετά το «φωτεινό» παράδειγμα της Γαλλίας, οι διωγμοί των Ρομά κινδυνεύουν να εξαπλωθούν σαν επιδημία στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ο ζαλισμένος λαός διψά αυτήν την εποχή για αποδιοπομπαίους τράγους. Και όταν οι αρχές του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απαξιώνονται, τα πογκρόμ παραμονεύουν...